Como atopar o xeito?
Que son os verbos de alternancia vocálica?
Como ben sabes, en galego hai dous tipos de verbos: os regulares
e os irregulares. Non obstante, hai outro tipo de verbos
que andan a cabalo entre os verbos regulares e irregulares: son os
de alternancia vocálica (para abreviar usaremos AV).
Este tipo de verbos tan só teñen algunhas mudanzas no Presente
de Indicativo. En concreto, modifícase a
vogal da base verbal nalgunhas persoas, pero o resto queda
igual.
Acórdaste do que é unha base verbal? Éche ben sinxelo: é o
elemento fundamental a partir do cal se constrúe todos os tempos e
persoas dun determinado verbo.
Vexamos uns exemplos, para que quede máis claro:
| Base verbal | Terminación |
Fal |
ar |
Com |
er |
Viv |
ir |
Agora pensa en calquera forma verbal de falar, comer ou vivir: comerei, vivín, falaba. Ves como sempre hai un elemento común a todas as formas verbais? Inda que procures o tempo verbal máis revirado, sempre estará aí. Con todo, ás veces...
Como podo identificar este tipo de verbos?
A clave está na base do verbo. Nalgunhas persoas do presente
de indicativo, a vogal da base verbal muda, pero o resto
queda igual.
Xa ves que antes che contei unha trola (non moi grande) 😇 : a
base do verbo non sempre é igual en todos os tempos verbais.
Hai uns casos (non moitos, así que non te preocupes).
Para que te decates das diferenzas entre un verbo regular e un de alternancia vocálica (AV), vexamos un caso concreto para comparalos:
| Verbo regular: falar | Verbo de AV: subir | |
|---|---|---|
| Eu | Falo | Subo |
| Ti | Falas | Sɔbes |
| El, ela, vostede | Fala | Sɔbe |
| Nós | Falamos | Subimos |
| Vós | Falades | Subides |
| Eles, elas, vostedes | Falan | Sɔben |
Ollo ao piollo!
Dúas cousas que tes que lembrar:- A base verbal está en amarelo.
- O ɔ en azul marca a modificación da vogal da base do verbo e tamén que se trata dun o aberto.
Como xa sabes, en galego haiche sete vogais: /a/,
/e/, /ɛ/, /i/, /o/, /ɔ/, /u/.
Así que as alteracións da vogal da base do verbo tamén poden ser
entre unha vogal aberta e a súa correspondente pechada.
Non te lembras como se pronuncian as abertas e pechadas?
Pois dálle aquí enriba e
soluciona as túas dúbidas.
Que conxugacións son as afectadas?
Esta é unha pregunta sinxela. Pero antes de nada, tes que lembrar que en galego hai tres conxugacións:
| 1ª conxugación |
| Son todos os verbos rematados en -ar |
| 2ª conxugación |
| Son todos os verbos rematados en -er |
| 3ª conxugación |
| Son todos os verbos rematados en -ir |
Por outra banda, tamén hai mudanzas nos verbos da 1ª e 2ª conxugación. Con todo, se inda estás a comezar o teu camiño co galego ou queres ir pouco a pouco, recomendaríache que primeiro entrenases os verbos da 3ª conxugación.
En que persoas se dan as mudanzas?
Pois depende :-D! Non é por amolar, ou! Simplemente hai varias posibilidades.
Primeira posibilidade:
2ª e 3ª persoa de singular e 3ª
persoa do plural (Presente de Indicativo):
Singular |
Plural |
| Durmo | Durmimos |
| Dɔrmes | Durmides |
| Dɔrme | Dɔrmen |
Segunda posibilidade:
1ª, 2ª e 3ª persoa de singular e 3ª
persoa do plural (Presente de Indicativo):
Singular |
Plural |
| Repito | Repetimos |
| Repites | Repetides |
| Repite | Repiten |
Se te fixas nas formas que debuxan os cambios parecen unhas catiúscas. Ben poderiamos chamar aos verbos de alternacia vocálicas, os verbos catiúsca.
Para niveis avanzados
No caso dos verbos da 1ª e 2ª conxugación, tamén existen
cambios parecidos nas mesmas persoas: ou ben a 1ª, 2ª e 3ª do singular e 3ª do plural,
ou ben, 2ª e 3ª persoa do singular e 3ª persoa do plural.
Cales son as vogais que se mudan?
Imos facer isto de xeito telegráfico. Pero, antes de nos meter en
fariña...
un ollo ao piollo previo
Non te lembras de como soan as sete vogais en galego?
Pois vai aquí para recordalas, xa que son moi importantes
para comprender as mudanzas que se dan neste tipo de verbos.
Verbos da 3ª conxugación (+ numeroso)
| Minto | Mentimos |
| Mɛntes | Mentides |
| Mɛnte | Mɛnten |
| Compito | Competimos |
| Compites | Competides |
| Compite | Compiten |
| Fuxo | Fuximos |
| Fɔxes | Fuxides |
| Fɔxe | Fɔxen |
Como sucedía coas persoas, aquí temos outra vez os verbos catiúsca: haiche algúns que son máis altos e outros menos.
Aviso cos verbos da 1ª e 2ª conxugación
Diríache que o que che vou contar agora é xa para niveis moi
avanzados. Así que, se inda estás comenzando o teu camiño co
galego, mellor deixalo para cando teñas asimilado os verbos de
alternancia vocálica da 3ª conxugación.
Como vas ver a continuación, apareceran outra vez os verbos
catiúsca.
Verbos da 1ª conxugación (-ar)
alternancia /ɛ - e/ /ɔ - o/
Neste caso, as mudanzas danse na 1ª, 2ª e 3ª persoa do singular e 3ª persoa do plural.
| Presente de Indicativo |
| lɛvo, lɛvas, lɛva, levamos, levades, lɛvan |
| Presente de Subxuntivo |
| lɛve, lɛves, lɛve, levemos, levedes, lɛven |
| Presente de Indicativo |
| xɔgo, xɔgas, xɔga, xogamos, xogades, xɔgan |
| Presente de Subxuntivo |
| xɔgue, xɔgues, xɔgue, xoguemos, xoguedes, xɔguen |
- ɛ - e: alegrar, berrar, entregar, espertar, levar, medrar, negar, pecar, regar, segar.
- ɔ - o: acordar, chocar, rogar, tocar, tornar.
Existen excepcións?
Pois si. Hai moitos exemplos en que todos os tempos verbais só
teñen o o pechado ou o e pechado. Ademais, en
moitas ocasións, varían segundo a zona dialectal.
- sempre e pechado: afeitar, aconsellar, avergoñar, cear, cheirar, desexar, nomear, golpear, pechar, petar, sentar.
- sempre o pechado: abandonar, acougar, amontoar, botar, contar, mollar, montar.
Verbos da 2ª conxugación (-er)
alternancia /ɛ - e/ /ɔ - o/
Neste caso, as mudanzas danse na 2ª e 3ª persoa do singular e 3ª persoa do plural.
| Presente de Indicativo |
| bebo, bɛbes, bɛbes, bebemos, bebedes, bɛben |
| Presente de Indicativo |
| como, cɔmes, cɔmes, comemos, comedes, cɔmen |
Pois si. Os verbos crer, deber (e derivados), ler, sobreser e ver teñen en todas as súas formas verbais un e pechado (/e/).
Pola contra, tamén hai unha serie de verbos que sempre teñen un /ɛ/ aberto: querer, quecer, esquecer e poder.
Que trucos hai para aprendelos máis axiña?
Haiche, haiche, por sorte. Inda que tamén existen
excepcións aos trucos que che vou propor.
Dende logo, cando aprendes unha lingua, o demo son sempre os verbos irregulares
ou con certas modificacións na base do verbo, como os verbos de alternancia vocálica.
Non podes escapar deles, xa que son moi usados, pero non te preocupes que conseguirás domalos cos trucos que che vou dicir 💪.
Non lles hai que ter medo. Vas ver que os cambios debuxan unha catiúsca. Ben os poderiamos
chamar verbos
catiúsca. Serven para nos meter en pozas cando os usamos (e non os dominamos moito), pero tamén
nos protexen das meteduras de zoca, cando xa os temos asimilados 😂.
Cales son as preguntas máis frecuentes sobre os verbos de alternancia vocálica?
| Que conxugacións son as afectadas? |
| Principalmente, os verbos da 3ª conxugación, pero tamén se dá na 1ª e 2ª conxugación |
| Que tempos verbais son os afectados? |
| Son o Presente de Indicativo, maioritariamente, pero tamén se pode dar no Presente de Subxuntivo |
| En que persoas se dan as mudanzas? |
|
· 1ª, 2ª e 3ª persoa do singular e 3ª persoa do plural · 2ª e 3ª persoa do singular e 3ª persoa do plural (+ Info) |
| Cales son as vogais que se mudan? |
|
3ª conxugación · alternancia i - ɛ - e (ex. mentir,sentir) · alternancia i - e (ex. vestir, preferir) · alternancia u - ɔ (ex. subir, descubrir) Nivel avanzado 1ª conxugación · alternancia ɛ - e (ex. levar) · alternancia ɔ - o(ex. contar) 2ª conxugación · alternancia ɛ - e (ex. beber) · alternancia ɔ - o (ex. comer) |
Os verbos que queremos adestrar son os da 3ª conxugación (-ir). Neles imos centrar o teu esforzo. Para iso, xuntarei en tres grupos seguindo as modificacións da vogal da base do verbo. Así, cada un destes tres grupos terá un verbo que actuará como modelo para conxugar o resto dos verbos .
Modelo servir | alternancia i - ɛ - e
| Sirvo | Servimos |
| Sɛrves | Servides |
| Sɛrve | Sɛrven |
Outros verbos que seguen este modelo: ferir (e o seu derivado malferir), mentir (e o seu derivado desmentir), sentir (e os seus derivados asentir, consentir, disentir, presentir, resentir) e seguir (e os seus derivados conseguir, perseguir, proseguir e subseguir).
Como isto non só é teoria, vas pór en práctica o aprendido no seguinte xogo.
Modelo pedir | alternancia i - e
| Pido | Pedimos |
| Pides | Pedides |
| Pide | Piden |
Outros verbos que seguen este modelo: adherir, advertir, aferir, agredir, arrepentir, comedir, competir, concernir, conferir, deferir, desapedir, descomedir, desempedernir, despedir, diferir, discernir, divertir, dixerir, enxerir, espelir, espir, expedir, impedir, inferir, inserir, interferir, inxerir, medir, preferir, preterir, proferir, referir, reflectir, reexpedir, repetir, suxerir, transferir, transgredir, vestir (e os seus derivados desrevestir, desvestir, investir, reinvestir, revestir e travestir),
Imos continuar cos exercicios de quecemento para continuar o adestramento dos teus verbos.
Modelo subir | alternancia u - ɔ
| Subo | Subimos |
| Sɔbes | Subides |
| Sɔbe | Sɔben |
Outros verbos que seguen este modelo: acudir, bulir (e o seu derivado rebulir), cubrir e os seus derivados (acubrir, descubrir, encubrir, recubrir, redescubrir), conxunguir cumprir (no significado de é necesario), cuspir, desurdir, durmir, engulir, fundir (no sentido de render), fuxir, lucir e os seus derivados (deslucir, entrelucir, relucir, translucir, tremelucir), mulir, muxir, pulir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir (e os seus derivados consumir ou ensumir), tusir, ulir, urdir, xunguir (e o seu derivado desxunguir), xurdir (e o seu derivado rexurdir).
A fase de quecemento xa vai chegar ao seu fin. Agora viras o corpo, manten as costas rectas e...
Déixate levar! O desafío da marfallada
Como o levas? Xa te cansas de tanto verbo ou tanta mudanza? Estou seguro de que melloraches un mundo.
Para que te decates do moito que sabes e da axilidade que tes con estes verbos, vou propoñerche un último desafío:
a marfallada de verbos. Imos xuntar todos os diferentes modelos de verbos nun mesmo
exercicio. Así podes comprobar como vai o teu adestramento. Moita sorte 💪.